SĄDY DO SPRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ – SZYBCIEJ, SPRAWNIEJ I SKUTECZNIEJ?

/w /Autor
  1. Utworzenie sądów własności intelektualnej ma na celu zapewnienie skuteczniejszej egzekucji i ochrony praw własności intelektualnej. Nowe przepisy mają również przyczynić się do skrócenia czasu postępowania;
  2. Nowo wprowadzone środki zabezpieczenia i dowodzenia roszczeń mają ułatwić wykazywanie i dochodzenie roszczeń wobec naruszycieli;
  3. Ustawodawca poprzez zapewnienie sędziom możliwości specjalizacji w zakresie własności intelektualnej dąży ujednolicenie i podniesienie standardu wydawanego orzecznictwa z tego zakres.

 

W dniu 1 lipca 2020 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 288) (dalej: „Nowelizacja”), która powołuje m.in. utworzenie wyspecjalizowanych wydziałów własności intelektualnej w sądach powszechnych oraz wprowadza nowe instytucje procesowe mające na celu ułatwienie dochodzenia roszczeń przez podmioty, których prawa wyłączne zostały naruszone.

UTWORZENIE WYSPECJALIZOWANYCH WYDZIAŁÓW DS. WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W SĄDACH OKRĘGOWYCH ORAZ APELACYJNYCH

Potrzeba zmiany polegającej na utworzeniu wyspecjalizowanych wydziałów właściwych do rozstrzygania spraw z zakresu własności intelektualnej pochodzi wprost z biznesu oraz środowiska prawniczego. Jak wskazano w uzasadnieniu Nowelizacji, wprowadzane zmiany są odpowiedzią na „liczne postulaty przedsiębiorców i przedstawicieli organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi oraz postulaty doktryny”. Potrzeba funkcjonowania sądownictwa właściwego ds. własności intelektualnej wynika także ze specyfiki tych spraw oraz ich wzrastającej liczby – według danych przedstawionych w uzasadnieniu Nowelizacji w 2014 roku łącznie do sądów wpłynęło 1688 spraw dotyczących własności intelektualnej, a w 2018 roku – 1999. Dodatkowym asumptem do zmian było istniejące dotychczas duże rozproszenie spraw z zakresu własności intelektualnej, które nie sprzyjało kształtowaniu się wyspecjalizowanej kadry sądowniczej, co z kolei w sposób negatywny wpływało na trwałość oraz przewidywalność linii orzeczniczej.

 

ZABEZPIECZENIE ŚRODKÓW DOWODOWYCH

Nowelizacja wprowadziła do polskiego postępowania cywilnego nowy środek procesowy, określony mianem „zabezpieczenia środków dowodowych” (art. 47996 – 479105 k.p.c.). W uzasadnieniu Nowelizacji wskazuje się następujące cele tejże instytucji: (i) zapewnienie przyszłemu (lub aktualnemu) powodowi możliwości uzyskania informacji o faktach dotyczących naruszeń jego praw (cel wydobywczy) oraz (ii) pozyskanie, na potrzeby trwającego lub przyszłego postępowania, materialnego substratu, za pomocą którego prowadzony będzie dowód (cel zachowawczy). W uzasadnieniu Nowelizacji wskazano, że „instytucja zabezpieczenia środków dowodowych jest najbardziej dedykowana przygotowywaniu podstawy faktycznej powództw o zasądzenie odszkodowań lub o wydanie korzyści”.

Instytucja zabezpieczenia środków dowodowych stanowi odmienny od zabezpieczenia dowodów, środek procesowy. Powyższe potwierdza uzasadnienie Nowelizacji, w którym wskazano, że „celem zabezpieczenia dowodu jest jego przeprowadzenie (np. przesłuchanie świadka w sytuacji obawy, że późniejsze przeprowadzenie dowodu może nie być możliwe), to celem projektowanej instytucji jest jedynie fizyczne pozyskanie materiału, z którego będzie mógł zostać przeprowadzony dowód.”

Z uwagi na fakt, że instytucja ta pozwala ingerować w sytuację prawną osób trzecich, wprowadzono szereg rozwiązań mających na celu zminimalizowanie ryzyka wykorzystania do celów innych niż te, dla których została stworzona (np. dla pozyskania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa). Po pierwsze, uprawnionemu umożliwia się dostęp do środka dowodowego dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia o zabezpieczeniu (art. 479100 § 2 zd. 3 k.p.c.). Po drugie, sąd może określić zakres wglądu uprawnionego do zabezpieczonego środka dowodowego oraz szczegółowe zasady korzystania i zapoznawania się z nim (art. 479100 § 2 zd. 1 k.p.c.). Sąd może na przykład wprowadzić ograniczenia w zakresie utrwalania lub zwielokrotniania tegoż środka (art. 479100 § 2 zd. 2 k.p.c.).

Wprowadzony środek procesowy znajduje normatywne uzasadnienie w treści art. 7 dyrektywy 2004/48/WE w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (dalej: „Dyrektywa”).

WYJAWIENIE LUB WYDANIE ŚRODKA DOWODOWEGO

Kolejnym novum Nowelizacji jest instytucja wyjawienia lub wydania środka dowodowego (art. 479106 –479110 k.p.c.). Ratio legis instytucji wyjawienia lub wydania środka dowodowego polega na umożliwieniu powodowi zdobycia wiedzy o faktach dotyczących naruszeń jego prawa, których nie może on samodzielnie poznać w przestrzeni pozasądowej.

Zgodnie z art. 479106 k.p.c. powód, który uprawdopodobnił roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje, w szczególności dokumenty bankowe, finansowe lub handlowe, służące ujawnieniu i udowodnieniu faktów. Postanowienie nakazujące wyjawienie lub wydanie środka dowodowego podlega wykonaniu z chwilą jego wydania (art. 479109 § 2 zd. 1 k.p.c.).

Podobnie jak przy zabezpieczeniu środka dowodowego, w przypadku powołania się pozwanego na tajemnicę przedsiębiorstwa, sąd będzie mógł dodatkowo wysłuchać strony. Od uznania sądu będzie zależało, czy wysłuchanie ma dotyczyć jednej czy obu stron (art. 479110 § 2 k.p.c.).

Normatywnym wzorem regulacji dot. instytucji wyjawienia lub wydania środka dowodowego jest art. 6 Dyrektywy.

WEZWANIE DO UDZIELENIA INFORMACJI

Przed wejściem w życie Nowelizacji, roszczenie o zobowiązanie do udzielenia informacji w sprawach z zakresu ochrony praw własności intelektualnej było uregulowane m.in. w art. 80 pr.aut. oraz w art. 2862 p.w.p. Zgodnie z uzasadnieniem Nowelizacji, ustawodawca postawił sobie za cel stworzenie jednolitej regulacji obejmującej przepisy dotyczące wezwania do udzielenia informacji w stosunku do wszystkich praw własności intelektualnej. Istotnym novum jest możliwość skorzystania z instytucji wezwania do udzielenia informacji przy dochodzeniu roszczeń z tytułu popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji.

Wezwanie do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia może być skierowa­ne w stosun­ku do naruszyciela lub innej osoby trzeciej.

Art. 479114 § 6 zd. 2 k.p.c. wskazuje przypadki, kiedy można zastosować instytucję wezwania do udzielenia informacji w stosunku do innego niż naruszający obowiązanego tj.:

1) posiadającego w ilości świadczącej o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej towary, przy których zaprojektowaniu, wytworzeniu lub wprowadzeniu do obrotu nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej lub których cechy estetyczne lub funkcjonalne naruszają te prawa; lub

 

2) dostarczającego, w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej, usługi osobie, która narusza prawa własności intelektualnej; lub

 

3) wykonującego w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej usługi z naruszeniem prawa własności intelektualnej; lub

 

4) który został przez osobę, o której mowa w pkt 1, 2 lub 3 powyżej, wskazany jako wytwórca lub uczestnik procesu wprowadzenia do obrotu takich towarów, odbiorca takich usług lub podmiot, który je świadczy;

Zgodnie z art. 479115 § 1 k.p.c. zakres informacji, których ujawnienia może domagać się uprawniony jest szeroki, tj. obejmuje informacje o:

  1. firmie, miejscu zamieszkania lub siedzibie i adresie producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy, od których lub na rzecz których nastąpiło nabycie lub zbycie towarów, korzystanie z usług lub ich świadczenie, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów tych towarów lub usług;

 

  1. ilości wyprodukowanych, wytworzonych, wysłanych, otrzymanych lub zamówionych towarów lub świadczonych usług, jak również cenach otrzymanych w zamian za towary lub usługi;

 

  1. w szczególnie uzasadnionych okolicznościach innych informacji, które są niezbędne do wykazania wysokości roszczenia.

OBOWIĄZEK ZASTĘPSTWA STRON PRZEZ PROFESJONALNEGO PEŁNOMOCNIKA

Przed wejściem w życie Nowelizacji, strony mogły działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników, a obowiązkowe zastępstwo strony przez profesjonalnego pełnomocnika obejmowało wyłącznie postępowanie przed Sądem Najwyższym. Obecnie, w świetle art. 87² § 1 k.p.c., strony muszą być obowiązkowo zastępowane przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych w postępowaniu sądowym w sprawach własności intelektualnej. Przewidziane zostały trzy wyjątki, kiedy zastępstwo przez profesjonalnego pełnomocnika nie będzie obligatoryjne tj.:

  1. w sprawie, wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20.000,00 złotych (art. 87² § 2 k.p.c.);

 

  1. jeżeli okoliczności, w tym stopień zawiłości sprawy, nie uzasadniają obowiązkowego zastępstwa, wówczas Sąd może zwolnić stronę, na wniosek lub z urzędu, z obowiązkowego zastępstwa przez pełnomocnika (art. 87² § 3 k.p.c.);

 

  1. w sprawach związanych z ochroną własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych (art. 87² § 4 k.p.c.).

 

ZAKOŃCZENIE

Celem powołania wyspecjalizowanych wydziałów własności intelektualnej jest polepszenie jakości oraz przewidywalności orzeczeń ze względu na wyspecjalizowanie sędziów. Z kolei trafność wydawanych orzeczeń w sposób oczywisty przyczyni się do redukcji liczby apelacji i uchylanych wyroków.

Nie budzi wątpliwości, że utworzenie wyspecjalizowanych wydziałów własności intelektualnej oraz wprowadzenie nowych instytucji procesowych takich jak m.in. zabezpieczenie środków dowodowych oraz wyjawienie lub wydanie środka dowodowego ułatwi dochodzenie przedsiębiorcom roszczeń z tytułu naruszenia ich praw wyłącznych.

 

Joanna Borek – aplikant radcowski